Τι είναι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ο Αυτισμός; - Στρατηγικές

  Ακούμε πολλές φορές, ακόμη και από ειδικούς, τον στενάχωρο μύθο πως τα άτομα με αυτισμό δεν αναζητούν την κοινωνικότητα και την επαφή με τους ανθρώπους γύρω τους. Αυτή είναι μια πολύ επιφανειακή προσέγγιση, ένα γρήγορο και επιπόλαιο συμπέρασμα.

  Φυσικά και τους αρέσει να κάνουν παρέα με άλλα παιδιά, τους είναι όμως εξαιρετικά δύσκολο να παραμείνουν σε έναν κύκλο μια ομάδα ή να διατηρήσουν μια συζήτηση.

Όχι γιατί δεν αντέχουν την ανθρώπινη επαφή αλλά γιατί νιώθουν αμηχανία καθώς δεν ξέρουν πώς να «μεταφράσουν» τη συμπεριφορά των άλλων. Δυσκολεύονται  να αναγνωρίσουν  τις προθέσεις και την συμπεριφορά των ανθρώπων γύρω τους με αποτέλεσμα πολλές φορές να την παρερμηνεύουν. Μια πράξη αγάπης όπως πχ το τράβηγμα του χεριού μπορεί να ληφθεί σαν απειλή. Έχοντας χαθεί λοιπόν στη «μετάφραση» στιγμιαία φορτίζονται συναισθηματικά. Κατακλύζονται από συναισθήματα αβεβαιότητας, άγχους, αμηχανίας και τελικά ανυπομονησίας με αποτέλεσμα εκρήξεις θυμού ή αποστροφή (φυγή). 

Μπορούμε λοιπόν  να παίξουμε σημαντικό ρόλο στη ζωή των παιδιών με αυτισμό βοηθώντας τα να μάθουν να  διαπραγματεύονται με τον κόσμο γύρω τους.  Καθώς δυσκολεύονται να εκφράσουν τους φόβους και  τις ανησυχίες τους, χρειάζονται κάποιον να τους  βοηθήσει να αφήσουν την ασφαλή φανταστική  ζωή τους  και να αντιμετωπίσουν τις  αβεβαιότητες του εξωτερικού πραγματικού κόσμου. Αυτό θα επιτευχθεί παρέχοντάς τους οργάνωση και σταθερότητα μέσω στρατηγικών διδασκαλίας που βασίζονται στην ηθική επιβράβευση και στην ανάπτυξη καίριων δεξιοτήτων.

Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο θα διευκολύνουμε την επιτυχία τους αλλά θα τους βοηθήσουμε να νιώσουν λιγότερο απομονωμένοι από τους  άλλους και λιγότερο καταβεβλημένοι από τις απαιτήσεις της καθημερινής τους ζωής.

  Συμπεριφορές και μοτίβα που θεωρούμε στη ζωή μας αυτονόητα και μεγαλώνοντας τα αναπτύσσουμε, στον αυτισμό θα πρέπει να τα χτίσουμε κομμάτι – κομμάτι. Χρειάζονται να  μάθουν πώς να συμπεριφέρονται σε κοινωνικούς υπαινιγμούς και να τους δοθεί μια «λίστα απαντήσεων» τις οποίες θα μπορούν να χρησιμοποιούν σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.

Πρέπει λοιπόν να διδαχθούν τι να πουν και πώς να το πουν. Ένας τρόπος είναι μέσα από παιχνίδια ρόλων και μίμησης.

Η κοινωνική τους κρίση βελτιώνεται μόνο όταν έχουν διδαχθεί κάποιους κανόνες που άλλοι ακολουθούν ενστικτωδώς

  Όταν βρίσκονται σε καινούριο περιβάλλον με νέα πρόσωπα, παιδιών ή μαθητών, νοιώθουν ανησυχία (υπερβολική έκκριση αδρεναλίνης δημιουργεί υπερδιέγερση και επομένως τάση φυγής ή επιθετικότητα = fight or flight). Τότε νοιώθουν την ανάγκη να τρέξουν, να σκαρφαλώσουν και γενικά να ξοδέψουν το περίσσευμα ενέργειας που τους κατακλύζει, να «επιτεθούν» με μια έκρηξη θυμού ή να «παγώσουν» δίνοντας την αίσθηση της απάθειας/αδράνειας.

 Η προσοχή τους αυτές τις στιγμές απορροφάται από αυτό στο οποίο επικεντρώνονται και τους είναι πολύ δύσκολο να ακούσουν και να υπακούσουν σε  οδηγίες και εντολές.

Αυτό κάνει τους άλλους να πιστεύουν ότι αμφισβητούν ή απορρίπτουν  την δικαιοδοσία τους και προκαλεί θυμό, τότε μπορεί να τους μιλήσουμε με ένταση ή να  φωνάξουμε και έτσι αρχίζει ένας φαύλος κύκλος. Η ένταση, η βιασύνη, οι φωνές σημαίνουν για εκείνους «κίνδυνος». Ο «κίνδυνος» προκαλεί περισσότερη αδρεναλίνη που σημαίνει λιγότερη διαύγεια και περισσότερη αντίδραση φυγής ή επίθεσης. 

   Αυτό που χρειάζονται σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ένα ψύχραιμο και αν είναι δυνατόν φιλικό ερέθισμα που να τους υπενθυμίζει αυτό που πρέπει να κάνουν.

   Τα άτομα με αυτισμό ματαιώνονται πολύ εύκολα, πέφτει η αυτοεκτίμησή τους λόγω της αυστηρής κριτικής που ασκούν στον εαυτό τους. Δεν μπορούν να αντέξουν το λάθος κ έτσι καταφεύγουν σε μηχανισμούς άμυνας (αποφυγή, αλλαγή θέματος άρνηση).

   Αυτή τους η συμπεριφορά προκαλεί εκνευρισμό και θυμό στους άλλους και τελικά ρήξη με αποτέλεσμα και στις δύο πλευρές να αναπτυχθεί αίσθημα καχυποψίας και έλλειψη εμπιστοσύνης. Το άτομο με αυτισμό νιώθει πληγωμένο χωρίς κατανόηση και η άλλη πλευρά νιώθει αγανάκτηση και θυμό με αποτέλεσμα την απομάκρυνση και των δύο.

  Όταν συμβεί αυτό το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το άγχος του και να αντιμετωπίσουμε τα λάθη τους με μια επιβράβευση, ένα «δεν πειράζει κ εγώ χάλια το ζωγράφισα» και μια παρότρυνση για επανάληψη της προσπάθειας.

  Τα άτομα με αυτισμό δύσκολα θα ζητήσουν βοήθεια ή παρηγοριά καθώς το κοινωνικό τους ένστικτο είναι ελλιπές. Δυσκολεύονται να διαισθανθούν τα συναισθήματα των άλλων και φοβούνται την απόρριψη ή τον εμπαιγμό. Πρώτοι λοιπόν πρέπει να προσφερθούμε για βοήθεια ή να παροτρύνουμε τον ίδιο να μας την ζητήσει. Χρειάζεται να τους δείξουμε τον τρόπο να ξεπεράσουν το εμπόδιο της παρερμηνείας των συναισθημάτων και να τους διδάξουμε τρόπους επίλυσης των προβλημάτων τους ειρηνικά και για τις δύο πλευρές, πχ «μπορώ να έχω ένα άλλο χαρτί να ζωγραφίσω;».

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ

}  Ακολουθούμε τις επιλογές του παιδιού, έτσι μειώνουμε το άγχος αλλά και κρατάμε σε υψηλά επίπεδα το ενδιαφέρον του.

}  Παρατηρούμε τι αρέσει στο παιδί και ψάχνουμε για ενισχυτές ή ενισχυτικές δράσεις.

}  Χρησιμοποιούμε φυσικά κίνητρα και ενισχυτές πχ θέλοντας να το μάθουμε να ανταποκρίνεται σε απλές εντολές λέμε, «Άνοιξε την πόρτα για να πάμε βόλτα.»

}  Έχουμε έλεγχο των αντικειμένων ή των καταστάσεων παραμένοντας σταθεροί.

}  Βάζουμε δράσεις συντήρησης ενδιάμεσα σε καινούργιες και δύσκολες δραστηριότητες έτσι ώστε να αποφευχθεί η ματαίωση.

}  Επιβράβευση. 

Κυριακίδου Ελπίδα, παιδιατρική εργοθεραπεύτρια